Tıkayıcı uyku hastalıkları nelerdir?
Tıkayıcı(obstruktif) uyku bozuklukları kolay horlamadan başlayıp hafif-orta ve ağır obstuktif uyku apnesi hastalığına kadar ilerleyen bir dağılımdır. Bu hastalıkların ayrımında uyku sırasında horlama, apne, uyku evresi, beden durumu, oksijen saturasyonu üzere çok sayıda parametrenin kaydedildiği “polisomnografi” testi ile elde edilen apne-hipoapne endeksi kullanılır.
Nefes durması yoksa horlamanın bir ziyanı var mıdır?
Elbette. Ziyanı olmayan bir şey olumsuz bir algıya da sebep olmaz… Toplumda şahısların yaklaşık yarısı aralıklı, dörtte biri ise daima horlamaktadır. Horlama boğaz kuruluğu, kronik boğaz ağrısı, dinlenmemiş uyanma, yorgunluk ve uykusuzluğa bağlı kazalarda artma üzere değerli sıhhat meseleleri oluşturabildiği üzere kişinin horlamasıyla etrafını rahatsız etmesi de önemli toplumsal ve toplumsal sorunlara yol açabilir.
Apne/hipoapne nedir? Uykuda apnenin ne ziyanı vardır?
Obsrtuktif apne erişkinlerde ise 10 saniyeden uzun müddet nefes alma gayreti olmasına karşın nefes alınamamasıdır. Hipoapne ise hava akımının değerli bir ölçü azalması ve bu durumun kandaki oksijen doygunluğunu aşikâr bir ölçü azaltması olarak tanımlanmaktadır. Uykuda apne olduğu vakit beden hava açlığına girer bu durum bir panik tepkisini tetikleyerek gerilim hormonlarının salınmasını, kan basıncının yükselmesini, nabzın artmasını ve uyku derinliğinin azalmasını tetikler. Bu durum daima tekrarlanınca yüksek tansiyon, damar sertliği, insulin rezistansı, kalp hastalıkları, felç, yorgunluk ve uykuya dalma nedeniyle kaza geçirme riskinin artışı, dikkat bozukluğu, depresyon, cinsel isteksizlik ve performans düşüklüğü vb. birçok metabolik, ruhsal ve toplumsal sıkıntıya yol açar.
Obstruktif uyku apnesi hastalığı nedir? Ne kadar sıktır?
Erişkinlerde saatte 15’ten fazla yahut eşlik eden gündüz semptomlarının varlığında saatte 5’ten fazla apne/hipoapne oluyorsa, obstruktif uyku hastalığı kabul edilir. Bu seviyelerin altında olup horlama vb. uyku problemleri varsa bunu “basit horlama” olarak isimlendiriyoruz. Saatte 15-30 ortası apne/hipoapne orta dereceli hastalık Kabul edilirken saatte 30 dan fazlası ağır hastalık manasına gelmektedir. Hastaların yaklaşık %80’i doktora başvurmadığı için gerçek hastalık sıklığını lakin toplum taramaları ile iddia edebiliyoruz. Eski çalışmalarda %10 civarında oranlar bildirilmiş olsa da İsviçre’de yapılmış bir çalışmada bayanların %23.4’ünde erkeklerin ise %49.7’sinde obstruktif uyku apnesi olduğu saptanmıştır. Obstruktif uyku apnesi çoğunlukla teşhis konmayan, giderek sıklığı artan ve önemli sıhhat problemlerine ve hayat kalitesi düşüklüğüne yol açabilen bir hastalıktır.
Hangi bireyler daha yüksek obstruktif uyku apnesi riskine sahiptir?
İster kolay horlama ister apne risk faktörleri benzeridir. Bunlar horlamanın varlığı, erkek cinsiyet, ileri yaş, fazla kilo, alkol ve sigara tüketimi, kısa boyunlu tıknaz beden yapısı, dar havayolu(büyük bademcikler, yumuşak damağın aşağıda yahut geride olması) ve elbette burun tıkanıklığıdır. Sebep olan obezite üzere faktörler emsal olduğu için, obstruktif uyku apnesi hipertansiyon, diyabet, astım hastalarında daha sık görülür ve metabolik sendromun bir etmeni olarak bu hastalıkları da olumsuz tesirler.
Horlamanın tedavisi var mıdır?
Hastalarıma en tesirli tedavinin kilo vermek(vücut yükünün %10’u kadar)olduğunu anlatsam da bu sıklıkla başarılamamaktadır. Bariz burun tıkanıklığı varsa, ilgili patoloji(septum deviasyonu, konka hipertrofisi, nazal valv yetmezliği, alerjik rinit, adenoid hipertrofisi) öncelikle düzeltilmelidir. Horlama için birçok cerrahi seçenekten(yumuşak damağa radyofrekans uygulaması, palatoplastiler, bademciklerin de alındığı faringoplastiler) hastaya için uygun olanlar seçilirse yüksek muvaffakiyet elde edilebilmektedir.
Obstruktif uyku apnesi nasıl tedavi edilir?
Hastanın muayenesi ve polisonografi dataları bu süreçte bize yol gösteriyor. Kilo vermek, sigara ve alkol tüketimini bırakmak, idman horlama tedavisinde olduğu üzere obstruktif apne tedavisinde de çok yararlıdır. Uyku testi sonuçlarında hastalık yalnızca aşikâr uyku durumlarında oluyorsa uykuda yatış durumunu ayarlayan tedavi yaklaşımları denenebilir. Şayet hastalık ağır dereceli değilse uygun hastalarda alt çeneyi öne alan ağız apareylerinden de yarar görülebilir. Birebir hasta kümesinde yanlışsız hastaya gerçek cerrahi tedavi uygulanırsa hastalıktan kurtulma yahut semptomların çok azaltılması da mümkün olabilmektedir.
Ağır hastalıkta yahut damak cerrahisi istemeyen hastalarda daima olumlu basınçlı bir havayolu sağlayarak havayolunun çökmesini önleyen maske tedavisi öne çıkmaktadır. Lakin maske kullanımının kolaylaşabilmesi ve gerekli basıncın düşürülebilmesi için burunda bir deviasyon yahut darlık varsa cerrahi tedavisi yararlı olacaktır. Ağır hastalıkta bile yanlışsız cerrahi ile hastalığın şiddetinde, gündüz semptomlarında yahut kardiovasküler hastalık riskinde kıymetli kazanımlar elde edilebilmektedir.
