Narsisistik Kişilik Bozukluğu: Belirtileri, Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri
Narsisistik kişilik bozukluğu (NKB), kişinin çok halde kendisini değerli ve bedelli görmesi, oburlarının hislerini anlamada ve empati kurmada zorluk çekmesi ile karakterize edilen bir ruhsal durumdur. Bu bozukluk, bireylerin kendilerine çok bir hayranlık duyması, muvaffakiyetlerini ve yeteneklerini abartması, diğerlerinden daima ilgi ve takdir beklemesi üzere özelliklerle kendini gösterir. Narsisistik kişilik bozukluğu, bireylerin toplumsal ilgilerinde ve iş ömürlerinde zorluklar yaşamasına yol açabilir. Ayrıyeten, NKB’ye sahip bireyler sıklıkla tenkide karşı çok hassastırlar ve ilgilerinde patolojik bir biçimde üstünlük kurma gayreti gösterirler.
Narsisistik Kişilik Bozukluğu Nedir?
Narsisistik kişilik bozukluğu, kişinin kendini çok derecede önemsemesi ve bu halde düşünmesidir. Bu bireyler çoklukla kendilerini özel ve eşsiz olarak görürler, başka insanlardan üstün olduklarına inanırlar ve sık sık diğerlerinden takdir görmek isterler. Bu bozukluk, kişinin toplumsal bağlantılarını, iş ömrünü ve genel ruh sıhhatini olumsuz istikamette etkileyebilir.
NKB çoklukla ergenlik ya da erken yetişkinlik devirlerinde başlar ve bireyin hayatı boyunca devam eder. Toplumda, çoklukla bu şahısların “bencil”, “kendini beğenmiş” yahut “başkalarına karşı duyarsız” olduğu düşünülür. Lakin, narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireylerin içinde derin bir değersizlik hissi ve duygusal zayıflık da olabilir.
Narsisistik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
Narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireyler, etraflarından daima bir hayranlık ve onay beklerler. Bu bozukluğun belirtileri çoklukla şu biçimdedir:
1. Kendine Çok Bedel Verme
Kişi, muvaffakiyetlerini ve yeteneklerini abartır ve birçok vakit başka insanlardan daha üstün olduğunu düşünür. Sıklıkla dikkat çekmeye çalışır ve kendini özel biri olarak görür.
2. Diğerlerinden Çok İlgi ve Hayranlık Bekleme
NKB’ye sahip bireyler, diğerlerinden daima olarak ilgi ve takdir beklerler. Bu bireyler, etraflarındaki insanlardan daima olarak övgü almak isterler ve oburlarının dikkatini kendi üzerine çekmeye çalışırlar.
3. Empati Eksikliği
Narsisistik kişilik bozukluğu olan bireyler, oburlarının hislerine, gereksinimlerine ve niyetlerine duyarsızdır. Oburlarının acılarını yahut muhtaçlıklarını anlamakta zorluk çekerler ve çoklukla diğerlerinin hislerini küçümseyebilirler.
4. İlgilerde Manipülasyon
NKB’ye sahip şahıslar, ekseriyetle diğerlerini kendi çıkarlarına hizmet etmeye zorlarlar. İnsanları kullanarak onlara üstünlük sağlama eğilimindedirler ve birden fazla vakit münasebetlerde çıkarcı bir yaklaşım sergilerler.
5. Tenkitten Çok Hassasiyet
Narsisistik kişilik bozukluğu olan bireyler, tenkide çok hassastır. Bir eleştiriyi ferdî bir taarruz olarak algılayabilir ve buna çok reaksiyon verebilirler. Bu reaksiyonlar, öfke patlamaları yahut yıkıcı davranışlar biçiminde olabilir.
6. Fantasilerle Yaşama
NKB’ye sahip bireyler, çoğunlukla gerçekçi olmayan, büyük muvaffakiyetler ve kudretle ilgili hayallere kapılırlar. Bu hayaller, onların kendilerini özel ve eşsiz bir kişi olarak görmelerini pekiştirir.
7. Diğerlerinden Sömürücü Davranışlar
Bu bireyler, ekseriyetle diğerlerini şahsî çıkarları için kullanırlar. Öbür insanları manipüle etme ya da onlardan yararlanma eğilimindedirler.
8. Daima Muvaffakiyet ve Güç Arayışı
Narsisistik kişilik bozukluğuna sahip bireyler, çoklukla büyük muvaffakiyetler ve daima güç arayışı içindedirler. Bunun için her türlü fırsatı değerlendirirler ve başarılı olmaları gerektiği konusunda takıntılı olabilirler.
Narsisistik Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Narsisistik kişilik bozukluğunun tam olarak neden ortaya çıktığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli biyolojik, genetik ve çevresel faktörlerin tesiri olduğu düşünülmektedir. Bu faktörler şunlardır:
1. Genetik Yatkınlık
Aile üyelerinde narsisistik kişilik bozukluğu olan bireylerde, bu bozukluğun gelişme mümkünlüğü daha yüksek olabilir. Genetik faktörler, bir kişinin narsisistik kişilik özelliklerini geliştirmede kıymetli bir rol oynayabilir.
2. Aile Bağları ve Çocukluk Deneyimleri
Çocukluk periyodunda çok ilgi görmek, ebeveynlerden fazla övgü almak yahut tam zıddı, çok tenkit ve ilgisizlik görmek, narsisistik kişilik bozukluğunun gelişmesinde tesirli olabilir. Bilhassa çocukluk periyodundaki çok ilgi yahut ihmalkârlık, narsisizmi besleyen faktörlerdendir.
3. Kişilik Gelişimi ve Çevresel Faktörler
Kişinin büyüdüğü etraf, arkadaş alakaları ve toplumda aldığı geri bildirimler de narsisistik kişilik bozukluğunun gelişmesinde rol oynayabilir. Bu bireyler, etraflarından aldıkları çok olumlu geri bildirimlerle kendilerini özel ve üstün biri olarak görmeye başlayabilirler.
4. Biyolojik Faktörler
Beyindeki kimyasal dengesizlikler yahut nörolojik bozukluklar, narsisistik kişilik bozukluğunun gelişmesine taban hazırlayabilir.
Narsisistik Kişilik Bozukluğunun Tedavisi
Narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisi, çoklukla uzun vadeli bir süreçtir ve çoklukla psikoterapi temel alınarak yapılır. Lakin, tedaviye başlanmadan evvel, bireylerin bozuklukları kabul etmeleri gerekmektedir.
1. Psikoterapi
Narsisistik kişilik bozukluğunun tedavisinde en yaygın kullanılan prosedür psikoterapidir. Ferdî terapi, kişinin narsisistik özelliklerinin farkına varmasına yardımcı olabilir. Ayrıyeten, şahsa empati geliştirme, diğerlerinin hislerini anlamaya çalışma ve bağlantılarda daha sağlıklı bir yaklaşım benimseme üzere marifetler kazandırılabilir.
2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
BDT, bireylerin olumsuz niyet ve davranış kalıplarını değiştirmeyi amaçlayan bir terapi çeşididir. Narsisistik kişilik bozukluğu olan bireylerde, çoklukla olumsuz ve abartılı fikirler vardır. BDT, bu niyetlerin yerine daha sağlıklı ve gerçekçi niyetler koymaya çalışır.
3. Kümeyle Terapisi
Bazen küme terapisi de narsisistik kişilik bozukluğu tedavisinde yararlı olabilir. Küme terapisi, kişinin diğerleriyle empati kurma hünerlerini geliştirmesine yardımcı olabilir.
4. İlaç Tedavisi
Narsisistik kişilik bozukluğu için ilaç tedavisi direkt bir tedavi prosedürü olmasa da, depresyon, anksiyete yahut öbür eşlik eden ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanılabilir.
5. Aile Terapisi
Aile terapisi, narsisistik kişilik bozukluğu olan bireylerin aile üyeleriyle olan bağlarını güzelleştirebilir. Bu terapi, aile üyelerinin birbirlerine daha sağlıklı ve anlayışlı bir formda yaklaşmalarını sağlayabilir.
Sonuç
Narsisistik kişilik bozukluğu, bireylerin kendilerini çok biçimde üstün görmeleri, empati eksiklikleri ve diğerlerini manipüle etme eğilimleri ile karakterize edilir. Lakin bu bireylerin içinde derin bir güvensizlik ve değersizlik hissi de olabilir. Tedavi süreci uzun ve güçlü olabilir, lakin yanlışsız psikoterapi ve dayanak ile narsisistik kişilik bozukluğu olan bireyler daha sağlıklı bağlantılar kurabilir ve kendilerine daha gerçekçi bir halde bakabilirler.
