Erteleme, birçok insanın vakit zaman deneyimlediği, lakin kronik hale geldiğinde bireyin ömür kalitesini olumsuz etkileyebilen bir davranış biçimidir. Psikoloji alanında yapılan araştırmalar, ertelemenin yalnızca bir vakit idaresi sorunu olmadığını, birebir vakitte derin ruhsal süreçlerle bağlı olduğunu göstermektedir. Pekala, erteleme davranışının nedenleri nelerdir ve bu davranış nasıl aşılabilir?
Erteleme Davranışının Ruhsal Nedenleri
1. Mükemmeliyetçilik
Mükemmeliyetçi bireyler, makul bir misyonu eksiksiz ve yanılgısız yapmak istedikleri için başlamaktan kaçınabilirler. “Eğer eksiksiz yapamayacaksam hiç yapmayayım” niyeti, erteleme davranışını besleyebilir.
2. Başarısızlık Korkusu (Atelofobi)
Bazı bireyler, başarısız olma endişesiyle yapmaları gereken işleri ertelerler. Olumsuz sonuçlarla karşılaşmamak için bilinçdışı bir kaçınma sistemi geliştirirler. Bu, bilhassa kendine inancı düşük şahıslarda daha yaygındır.
3. Düşük Öz-düzenleme Becerisi
Öz-düzenleme, kişinin dikkatini ve hislerini yönetebilme kapasitesidir. Hislerini düzenleyemeyen bireyler, sıkıcı yahut zorlayıcı misyonlardan kaçınma eğiliminde olabilirler.
4. Anksiyete ve Depresyon
Kaygı bozuklukları ve depresyon, bireyin güç düzeyini ve motivasyonunu olumsuz etkileyerek işleri ertelemesine neden olabilir. Depresif bireyler, yapmaları gereken misyonları gözlerinde büyütürken, telaşlı bireyler de muhtemel olumsuz sonuçlar üzerinde fazla düşünerek harekete geçmekte zorlanabilirler.
5. Anında Tatmin Arayışı
Beynimiz, kısa vadede bize haz veren aktiviteleri tercih eder. Örneğin, bir projeye başlamaktansa toplumsal medyada vakit geçirmek daha cazip gelebilir. Bu durum, öz-kontrol eksikliği ile birleştiğinde erteleme davranışını tetikler.
Erteleme Davranışıyla Baş Etme Yolları
1. Küçük ve Yönetilebilir Maksatlar Belirleyin
Büyük bir vazifesi tamamlamak göz korkutucu olabilir. Bunun yerine, vazifesi küçük kesimlere ayırarak adım adım ilerlemek daha yönetilebilir hale getirebilir.
2. Kendinize Karşı Şefkatli Olun
Mükemmel olma baskısından kurtulmak için, kendinize yanılgı yapma hakkı tanıyın. Kıymetli olan, sürece devam etmek ve kendinizi yargılamamaktır.
3. 5 Dakika Kuralını Kullanın
Bir misyona başlamakta zorlanıyorsanız, kendinize “Sadece 5 dakika yapacağım” deyin. Çoklukla, işe başladıktan sonra devam etmek daha kolay hale gelir.
4. Vakti Daha Uygun Planlayın
Günlük yahut haftalık planlar yaparak muhakkak saatlerde makul işlere odaklanmak, vazifelerinizi ertelemenizi önleyebilir. Pomodoro tekniği üzere vakit idaresi stratejileri bu noktada yardımcı olabilir.
5. Hislerinizi Tanıyın ve Kabul Edin
Ertelemenin ardındaki hisleri anlamak, bu davranışı değiştirmede kıymetli bir adımdır. “Bu vazifesi neden erteliyorum?” sorusunu kendinize sorarak şuurlu farkındalık geliştirebilirsiniz.
6. Ortamınızı Düzenleyin
Çalışma ortamınızın tertipli ve dikkat dağıtıcı ögelerden arındırılmış olması, odaklanmanızı kolaylaştırabilir. Telefonu sessize almak yahut toplumsal medya bildirimlerini kapatmak üzere küçük değişiklikler bile büyük fark yaratabilir.
7. Profesyonel Dayanak Alın
Eğer erteleme davranışı, iş yahut akademik hayatınızı önemli halde etkiliyorsa, bir terapist yahut psikologdan takviye almak yararlı olabilir. Bilhassa, bu davranışın korku yahut depresyon üzere daha derin ruhsal nedenleri varsa, profesyonel yardım almak süreci kolaylaştırabilir.
Sonuç
Erteleme davranışı, kolay bir tembellik ya da iradesizlik sorunu değildir. Çoklukla ruhsal nedenlere dayanan bu alışkanlık, farkındalık, stratejik planlama ve öz-şefkat ile aşılabilir. Küçük adımlarla başlamak ve sürece odaklanmak, erteleme döngüsünü kırmak için tesirli bir yol olabilir. Şayet bu davranış hayat kalitenizi önemli biçimde etkiliyorsa, bir uzmandan takviye almak uzun vadede çok daha sağlıklı bir tahlil olacaktır.
