Duygusal Zekayı Tanıyalım…
Son 20-25 yılda yapılan araştırmalar, çocuklarımızın daha zeki olmalarını sağlamakta gibisi görülmemiş bir muvaffakiyet elde ettiğimizi gösteriyor. Her nesil bir evvelkinden daha zeki üzere görünürken, duygusal ve toplumsal hünerler adeta zayıflamaktadır. Araştırmalar ayrıyeten kendisinin ve karşısındakinin hislerini fark edip uygun davranışlar gösteren duygusal zekası yüksek insanların daha başarılı ve keyifli bir ömür sürdüklerini de göstermektedir.
Çocuğun kişilik gelişimini yönlendirecek irtibat ortamları kurmanın duygusal zekanın gelişmesi ile direkt münasebeti olduğu gerçeğini ve çocukların başarılı olmaları için yüksek IQ’nun yetmediğini unutmamalıyız. Eğitim uzmanları, içinde yaşadığımız “makine medeniyeti”nin insanları keyifli etmeye yetmediğini, maddi taraftan doyuma ulaşan insanların manevi taraftan aç olduklarını tabir etmektedirler. Keyifli bir aile ortamında yetişen, seven, sevilen, paylaşmasını bilen, inançlı, kendisiyle ve toplumla barışık insanların yüksek duygusal zêkaya sahip oldukları, en güç koşullar altında bile ümitlerini yitirmedikleri görülmektedir.
Duygusal zekânın temelleri lakin bebeklik ve çocukluk yıllarında atılabiliyor. Ailede olumlu bağlantıyla karşılaşmayan çocukların duygusal zekâları gelişmiyor. Sevgi ve itimat duygusu fakat yaşanarak kazanılıyor. Çocukluğumuzun birinci yıllarında neyi söyleyip neyi söylemememiz, neyi yapıp neyi yapmamamız, neyin kabul edilebilir neyin kabul edilemez olduğu bize daima söylenmiştir. Ayrıyeten, nasıl hissetmemiz gerektiği bile öğretilmiştir ancak hislerimiz içimizden gelir ve niyetlerimizle kişisel hayat deneyimlerimizin birer kombinasyonudurlar. Her şeyden evvel, hislerimiz bizi farklı beşerler haline getirir. Bütün bir toplum; birebir şeylere inanmaya, tıpkı sloganları tekrarlamaya, tıpkı merasimleri yapmaya zorlanabilir lakin hiç kimse iki kişiyi tıpkı hissetmeye zorlayamaz. Şöyle diyebiliriz ki bizi biz yapan hislerimizdir.
Duygusal Zeka Teorisi, hayatımızın her alanında karşımıza çıkar. Zira nereye gidersek gidelim, hislerimizi da beraberimizde götürürüz. Hislerimiz, çocuklarımızı nasıl güzel yetiştirebileceğimizi, onların okulda nasıl muvaffakiyet sağlayacağını, mesleğimizde nasıl başarılı olacağımızı, öbür şahıslarla bağlarımızı belirler.
Duygusal Zeka Gelişimine Katkıda Bulunmak İçin Çocuklarımıza Neleri Öğretmeliyiz?
- Empatik olmayı,
- Dürüstlüğün değerini,
- Gerçekçi düşünmeyi; yani dünyayı olduğu üzere görüp uygun kararlar ve davranışlarla reaksiyon vermeyi,
- İyimser olmayı,
- Sorun çözmeyi,
- Duygu ve fikirlerini tabir etmeyi öğretmeliyiz.
Birçok toplumsal bilimci, günümüz çocuklarının sıkıntılarının, toplumsal modellerle meydana gelen karmaşık değişikliklere bağlı olabileceğine inanıyor. Bu değişiklikler ortasında, artan boşanma oranları, medya ve televizyonun yaygın ve olumsuz tesiri, otorite kaynağı olarak okullara karşı hürmet eksikliği ve anne-babaların çocuklarıyla geçirdikleri vaktin azalması yer alıyor. Bir an için toplumsal değişikliklerin kaçınılmaz olduğunu kabul edersek, aklımıza şöyle bir soru geliyor: “Mutlu, sağlıklı ve üretken çocuklar yetiştirmek için neler yapılabilir?”
Duygusal Zekanın Gelişiminde “Onaylayıcı İlgi”
Onaylayıcı ilgi, çocukların duygusal bakımını sağlamak ve çocuk tarafından açıkça fark edilen bir biçimde takviye vermek manasına gelir. Bu tıp bir ilgi, bir imtihandan alınan düzgün bir not için övgüden, bir uygun geceler öpücüğünden ya da kucaklamadan daha öte bir şeydir. Bu, çocuğunuzun duygusal hayatına aktif bir iştiraki içerir.
Çocuklardaki dikkat bozukluğu konusunda Amerika’nın önde gelen uzmanlarından biri olan Dr. Russel Barkley, “zor” çocukların ebeveynine, onaylayıcı ilgiden fayda sağlamanın bir yolu olarak, çocuklarına her gün yirmi dakikalık bir “özel zaman” ayırmalarını öneriyor. Barkley’e nazaran, “özel zaman”la ilgili genel kurallar şunları içermektedir:
- Yerinde davranışları için çocuğunuzu övün ama söylediklerinizde dengeli ve dürüst olun, çok iltifattan kaçının.
- Etkinliğe katılarak çocuğunuzun yaptığı şeye karşı ilginizi gösterin.
- Soru sormayın ve komut vermeyin. Sizin işiniz, denetim ya da rehberlik etmek değil, gözlemlemek ve gördüğünüzü yansıtmak olmalı.
Duygusal Zekanın Gelişiminde “Onaylayıcı Disiplin”
Onaylayıcı disiplin kavramıyla, çocuklarınızın yanlış davranışlarına reaksiyon göstermek için, uygun düşünülüp tasarlanmış, varsayım edilebilir ve yaşa uygun usullere sahip olmanız gerektiği vurgulanmaktadır. Buna nazaran;
- Açık kurallar ve sonlar oluşturun. Bunları yazın ve mümkünse görünür bir yere yapıştırın.
- Çocuğunuz sonları zorlamaya başladığında hatırlatmalarda bulunun. Bu ona özdenetimi öğretmenin en düzgün yoludur.
- İyi davranışları övgü ve sevgiyle destekleyin, yalnızca sizin ilginizi çekmek için planlamış davranışları görmezden gelin.
- Beklentileriniz hakkında çocuklarınızı eğitin.
- Sorunları ortaya çıkmadan evvel önleyin.
- Açıkça belirtilmiş bir kural ya da hudut çiğnediğinde, dengeli olun ve daha evvelce yapmayı birlikte kararlaştırdığınız sonuçla onu karşılaştırın.
Duygusal Zekanın Bize Getirdikleri Nelerdir?
Duygusal zekası yüksek beşerler mesleksel manada öteki beşerler ile bağlantı kurabildiklerinden ve yönetme maharetine sahip olduklarından ekseriyetle çok başarılı olurlar.
Günlük hayatta duygusal zeka insanların iş arkadaşları ve aile bireyleri ile güzel anlaşabilmelerini sağladığı için, kendileri ve etrafındakiler ile ilgili meseleleri çabuk çözümlenir.
Duygusal zekalı beşerler öteki insanları olduğu üzere kabul edip onları dinleyip anladıkları için sevilirler ve arkadaşlık alakaları daha güçlü olur.
